Bij mediawijsheid hoort ook AI-wijsheid
Door Riëtte Boere, onderwijsadviseur bij Cloudwise
In de week van de Mediawijsheid mag aandacht voor AI niet ontbreken. Kunstmatige intelligentie is een van de meest besproken thema’s in de samenleving, en misschien wel bij uitstek in het onderwijs. Wat zijn de kansen, waar liggen de gevaren? En hoe leren we kinderen en jongeren daar verstandig, kritisch en creatief mee om te gaan?
AI is overal om ons heen
AI is inmiddels overal. Kijk alleen maar naar zoekmachines als Google en Bing: het eerste zoekresultaat dat je ziet, is door AI gegenereerd. Kinderen worden er ook al vanaf jonge leeftijd mee geconfronteerd. De met generatieve AI gemaakte afbeeldingen, video’s en muziek vliegen hen om de oren. En dankzij de vele toegankelijke tools kunnen ze er zelf ook steeds beter mee uit de voeten. Een nepvideo maken over een klasgenoot is een kwestie van een paar klikken. Daarmee krijgt een verschijnsel als online pesten een nare nieuwe dimensie.
Een positief-kritische attitude
In de klas mogen leerlingen over het algemeen tot hun dertiende niet met AI werken. Je zou dus kunnen zeggen: dan gaan we het er ook niet over hebben. Maar we weten dat het buiten de klas volop wordt gebruikt, bijvoorbeeld voor het stellen van vragen, het schrijven van werkstukken en het genereren van afbeeldingen. Daarom kun je het onderwerp maar beter bespreken: hoe werkt generatieve AI, wat kun je ermee en waar moet je voor oppassen? Het is belangrijk om bij je leerlingen een positief-kritische attitude te creëren. Zodat zij enerzijds de voordelen en mogelijkheden zien, maar anderzijds ook vraagtekens zetten bij alles wat ze lezen, zien en doen.
Bronnen checken
Die kritische houding begint met het checken van bronnen. Waar komt informatie vandaan, kan ik erop vertrouwen dat het klopt, hoe objectief is het eigenlijk? AI klinkt vaak overtuigend, maar als je goed kijkt, ontdek je dat er fouten worden gemaakt. Dat komt doordat generatieve AI's als ChatGPT en Copilot zelf niets ‘weten’. Alles wat ze doen, is woorden voorspellen op basis van patronen uit eerdere data. Dus als een leerling een werkstuk laat schrijven door AI zonder de inhoud te controleren, kunnen er zomaar onjuistheden in staan. Het feit dat AI zelf geen kennis heeft, kan ook leiden tot zogeheten ‘hallucinaties’. De generatieve AI gaat dan ontbrekende informatie aanvullen met iets dat waarschijnlijk lijkt maar feitelijk niet klopt, compleet met fictieve bronnen of verzonnen namen.
Privacy en veiligheid waarborgen
Veel AI-tools vragen om inloggegevens of toegang tot bestanden. Maar wat jonge gebruikers meestal niet beseffen, is dat alles wat ze invoeren kan worden opgeslagen of gebruikt om de AI te trainen. Hun data kan tot in de eeuwigheid in het databestand van de generatieve AI blijven hangen en vroeg of laat door iemand worden gevonden en gebruikt. Het is dan ook belangrijk dat leerlingen én docenten leren nooit persoonlijke of andere gevoelige gegevens te delen met AI.
Creativiteit stimuleren
AI kan leerlingen inspireren, maar het kan hen ook lui maken. Een leerling kan ChatGPT een prachtig gedicht of opstel laten schrijven, maar leert dan zelf weinig over woordkeuze, zinsbouw of hoe je gevoelens onder woorden brengt. Daarom is het goed om op school de creativiteit van leerlingen te blijven stimuleren. Leerlingen kunnen generatieve AI eventueel wel gebruiken om bijvoorbeeld te brainstormen over wat belangrijk is bij het lezen of zelf schrijven van een gedicht.
Leerzame tools en platforms
Om de mogelijkheden en gevaren van AI echt te kunnen begrijpen, moeten leerlingen een beetje snappen hoe AI werkt. Om hen dat bij te brengen, kun je als docent gebruik maken van diverse AI-tools en -platforms die daar speciaal voor zijn ontwikkeld. Een paar voorbeelden:
- Het Klokhuis over AI – de makers van tv-programma Het Klokhuis ontwikkelden diverse leuke en interessante middelen om kinderen te laten kennismaken met AI. Met onder meer uitlegvideo’s, een lespakket en een interactieve online tool.
- Teachable Machine – met deze tool kunnen kinderen een computer leren dingen te herkennen, zoals beelden of geluiden. Zo ontdekken ze spelenderwijs hoe AI ‘leert’ van voorbeelden.
- Quick, Draw! – met deze tool maken de kinderen een tekening, waarna de computer probeert te raden wat het is. Een eenvoudige en toegankelijke manier om de principes van machine learning te ontdekken.
Tijd voor AI-beleid
In het Nederlandse onderwijs zien we steeds meer aandacht voor de rol van AI. Zelf ben ik momenteel bezig met het opstellen van AI-beleid voor een stichting. Hoe gaan we AI inzetten en welke regels gaan we daarbij hanteren? In hoeverre mogen leerlingen er gebruik van maken, bijvoorbeeld bij het maken van een werkstuk? Wat mogen docenten en onderwijsondersteunend personeel er wel en niet mee? En hoe nemen we het hele schoolteam mee in het verantwoord omgaan met AI? Dat laatste is ook van belang met het oog op de Europese AI Act van 2024. Op grond daarvan heb je als school(bestuur) sinds februari 2025 de plicht om werk te maken van de AI-geletterdheid van je team.
Heb jij ook behoefte aan antwoorden op vragen zoals hierboven genoemd? Bij Cloudwise Academy helpen we je graag!
Klaar om AI een verantwoorde plek te geven in jouw school?
Ontdek onze ai bootcamp en zet vandaag de eerste stap naar een veilige en slimme inzet van AI in het onderwijs.
Meer actueel
Bij mediawijsheid hoort ook AI-wijsheid
Door Riëtte Boere, onderwijsadviseur bij Cloudwise
In de week van de Mediawijsheid mag aandacht voor AI niet ontbreken. Kunstmatige intelligentie is een van de meest besproken thema’s in de samenleving, en misschien wel bij uitstek in het onderwijs. Wat zijn de kansen, waar liggen de gevaren? En hoe leren we kinderen en jongeren daar verstandig, kritisch en creatief mee om te gaan?
Werken aan mediawijsheid gaat het hele jaar door
Door Sjoerd Tinkhof, Onderwijsadviseur en MediaCoach bij Cloudwise
Van 7 t/m 14 november is het weer tijd voor de jaarlijkse Week van de Mediawijsheid. Onder het motto ‘Gezond met je scherm’ ligt de focus deze keer op de manier waarop we onze schermtijd indelen. Door daarin bewuste keuzes te maken, kun je voorkomen dat digitale media je leven gaan beheersen. Gezonde schermtijd gaat over ritme, pauzes en afwisseling tussen online en offline activiteiten. Bij een goede digitale balans voegt je schermtijd juist iets waardevols toe aan je bestaan. En gezond omgaan met je scherm gaat het hele jaar door.
Gemini: jouw persoonlijke assistent in de klas
Frank Wesdijk, Google for Education Specialist & Onderwijsadviseur bij Cloudwise
“Hoe maak ik dit onderwerp leuk voor leerlingen?”
“Ik kan geen mooie afbeeldingen vinden voor deze les..”
“Ik wil mijn leerlingen graag overhoren, maar het maken en nakijken van een toets…”
“Hoe zat dit ook alweer? Ik moet me echt weer even verdiepen in dit onderwerp…”
“Deze tekst loopt niet, hoe ga ik dit anders verwoorden?”
“Hoe ga ik differentiatie aanbrengen in deze les?”