4 learnings van Flipping the Classroom
Auteur: Vincent – adviseur Professionalisering & Training
“Meneer, kunnen de andere docenten ook volgens het flipping the classroom model les gaan geven?” Ik ontving deze vraag als docent aan de PABO en het was een grote opluchting. Dit indirecte compliment van mijn student bewees namelijk dat mijn tweede poging om flipped onderwijs toe te passen een succes was. Ik neem jullie mee in een innovatiecyclus waarbij ik de eerste ‘mislukte’ poging om het onderwijsmodel te introduceren, toch om kon buigen tot een succes. Welke lessen kunnen we uit mijn cases trekken? Welke learnings kun jij inzetten binnen jouw school? Lees en leer!
Learning 1: reflecteer
Mijn eerste poging om het onderwijsmodel flipping the classroom te introduceren leverde niet de gewenste diepgang op. Ik kwam tot een conclusie die inmiddels bij vrijwel alle leerkrachten en docenten bekend is: spontaan je onderwijs veranderen gaat niet altijd van het leien dakje. Het was een domper.
Ik wilde zo graag betekenisvoller onderwijs geven door mijn studenten te laten discussiëren, samenwerken en reflecteren. Ik wilde meer focussen op de doorgaans ondergesneeuwde metacognitieve vaardigheden. En daar ligt nou juist de kracht van het flipping the classroom model: verplaats – met behulp van digitale middelen – de inhoudelijke instructie naar de individuele ruimte van de leerling. Zo kun je tijdens contactmomenten meer aandacht besteden aan differentiatie, analyse en reflectie. Als leerkracht ben je op deze manier niet langer een zendmast van informatie, maar eerder een coach en een tourguide van leermogelijkheden.
Met de waardevolle input van mijn studenten en leerzame ervaringen op zak, ging ik de opzet met een nieuwe klas proberen – ik wilde niet het kind met het badwater weggooien. Dit gevoel van optimisme bespeur ik ook bij leerkrachten en ICT-coördinatoren die de innovaties van afgelopen maanden niet willen laten verwelken. Breng daarom in kaart welke ontwikkelingen leerlingen en jij als leerkracht de afgelopen maanden hebben doorgemaakt. Dit kun je doen aan de hand van de volgende vragen:
- Hoe kijken leerlingen en jijzelf als leerkracht nu aan tegen het gebruik van ICT in de klas?
- Welke innovaties en ontwikkelingen hebben de afgelopen periode plaatsgevonden? Dit kan per leerkracht verschillen.
- Met welke positieve ontwikkelingen willen we verder gaan?
- Hoe hebben leerlingen het afstandsonderwijs ervaren? Wat vonden ze fijn, wat vonden ze minder fijn? Luister goed naar wat ze te zeggen hebben!
Learning 2: leg nadruk op het leerproces
Door de bovenstaande vragen aan mijn studenten te stellen, deed ik waardevolle inzichten op. De belangrijkste was de inschattingsfout dat mijn studenten na een klassikale uitleg braaf de richtlijnen van flipped onderwijs zouden gaan volgen. Tijdens mijn eerste poging was het hele concept na vier colleges echter slechts een vage abstractheid. Tijdens de tweede poging begrepen mijn studenten waarom ik de dingen deed zoals ik ze deed. De waarom vraag was voor mij belangrijker geworden dan de hoe vraag. Hoe je dit doet? Ik startte mijn colleges met een evaluatie en liet studenten met elkaar discussiëren waarom bepaalde leermethodes beter waren. Zonder een woord over de inhoud te reppen. Dit had een heel positief effect op mijn nieuwe groep studenten: na drie colleges hing er een totaal andere sfeer in de lucht en lieten de studenten zien tot hoeveel meer ze in staat waren.
De conclusie: besteed op structurele wijze aandacht aan het leerproces en de nieuwe manier van werken. Op deze manier ontstaat er begrip voor de ‘waarom’, waardoor leerlingen gemotiveerd worden om volgens de nieuwe richtlijnen te werk te gaan.
Learning 3: laat los
Wanneer we iets nieuws uitproberen moeten we oude gewoontes los durven laten. Het Nederlandse onderwijssysteem leidt ons tot op zekere hoogte op tot controlefreaks: alles moet meetbaar en beheersbaar zijn, waardoor we vaak geneigd zijn om volgens een analytisch stappenplan alle uitkomsten in het onderwijsproces te willen beheersen. Vergelijk het met een overijverige manager die een creatief proces om zeep helpt door te veel naar de opbrengsten en weinigzeggende details te kijken. Die opbrengst komt later pas.
Je kunt je als leerkracht behoorlijk in de vingers snijden wanneer het om een kwetsbaar proces als innoveren gaat. Zo maakte ik tijdens het uitrollen van mijn eerste flipped classroom opzet de fout om tegen beter weten in inhoudelijke instructie te blijven geven. Old habits die hard. Ik was bang dat de studenten zonder mijn uitleg de inhoud niet zouden begrijpen. Het gevolg was dat studenten zich niet genoodzaakt voelden om zich in hun eigen tijd en tempo voor te bereiden. Tijdens mijn tweede poging had ik veel aandacht aan het leerproces en de nieuwe manier van werken besteed, waardoor inhoudelijke klassikale instructie bijna niet meer nodig was.
Tip: blijf jezelf openstellen en weersta de verleiding om terug te vallen in oude gewoontes. Het kan helpen om eventuele valkuilen voor jezelf op te schrijven en om te bedenken welke alternatieve handelingen je daartegenover kunt stellen. We zijn vaak bang om iets nieuws uit te proberen, maar wanneer we er door omstandigheden toe gedwongen worden – zoals tijdens de coronacrisis -, zie je dat daar verrassend mooie resultaten uit voort kunnen komen.
Learning 4: zelfstandigheid. Ze kunnen het best… goed!
De afgelopen maanden is de mate van zelfstandigheid onder veel leerlingen sterk toegenomen. We hebben ze losgelaten en hen noodgedwongen het vertrouwen gegeven om het eerst zelf te proberen. De vraag ‘Ik snap het niet. Wat moet ik nou doen?‘ wordt nu minder vaak gesteld of beantwoord met ‘Heb je de opdracht wel gelezen?’ Door als leerkracht een beroep te blijven doen op de zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid van de leerling, pak je de oorzaak van dit soort opmerkingen bij de wortel aan.
Het flipped classroom model ligt daar mooi in het verlengde van: met behulp van ICT zorg je er als leerkracht voor dat leerlingen zich in alle rust kunnen voorbereiden op het klassikale contactmoment. Je motiveert de leerlingen door het leerproces centraal te stellen en maakt dat leerproces vervolgens mogelijk met ICT-middelen. Overzicht en structuur zijn daarin de toverwoorden. Zo had ik de eerste keer geen overzichtelijke en eenduidige structuur aangebracht in mijn online leeromgeving. Studenten raakten daarvan in de war. Tijdens het herontwerpen van de leeromgeving hield ik de volgende richtlijnen aan:
- Less is more. Bied niet te veel informatie aan. Behandel bijvoorbeeld niet meer dan twee instructiefilmpjes per les.
- Gebruik een platform dat bij leerlingen al bekend is. Bijvoorbeeld Google Classroom of Microsoft Teams.
- Test je online leeromgeving. Laat je leerlingen door je Google Classroom omgeving klikken en vraag wat ze ervan vinden.
- Handhaaf altijd dezelfde structuur. Dit geldt voor elk vak en voor elke les.
- Extra tip: neem je klassikale instructies op. Zo hoef je die de volgende keer niet opnieuw te geven of apart op te nemen. Dit scheelt tijd en energie.
‘Never let a good crisis go to waste’
De bovenstaande beroemde uitspraak van Winston Churchill biedt ons een optimistisch perspectief op de huidige crisistijd: dramatische veranderingen brengen onvermijdelijk nieuwe en frisse inzichten aan het licht. Enerzijds heeft de coronacrisis natuurlijk vervelende gevolgen voor scholen en leerlingen. Anderzijds zien we nu ook onverwachte positieve effecten. Zo is flipped onderwijs nu makkelijker toe te passen: de zelfstandigheid is onder veel leerlingen al toegenomen.
Gaat deze crisis het educatieve landschap een positieve impuls geven of zal het zich in de toekomst laten samenvatten tot ‘weet je nog toen we allemaal online aan het lesgeven waren’?
We hebben de afgelopen maanden allemaal ervaren hoe toegankelijk en laagdrempelig ICT kan zijn. Het gaat zelfs zover dat veel scholen nieuwe ICT-beleidsplannen maken, omdat bijna alle doelen in een mum van tijd behaald zijn. Dit betekent dat we nu meer ICT-tools en vaardigheden tot onze beschikking hebben dan ooit tevoren. Er is meer draagvlak en ervaring om te innoveren. Of het nou flipped onderwijs is of iets anders: zet door – never let a good crisis go to waste.
En nu?
Wil je met jouw team graag deze volgende stap maken en kun je hierbij hulp en advies gebruiken? Of wil je graag meer weten over het flipped classroom model? Neem dan gerust contact met mij op via vincent.jansma@cloudwise.nl.
