Vervangt AI de leerkracht?
Door Raisa de Jong en Mathijs van Leeuwen (onderwijsadviseurs bij Cloudwise)
Kunstmatige intelligentie, artificiële intelligentie, of kortweg AI: allemaal benamingen voor hetzelfde concept. De term vliegt ons tegenwoordig om de oren. Goeroes op LinkedIn zweren erbij, tonen de nieuwste tools en zijn áltijd enthousiast: AI is de toekomst en je moet het zoveel mogelijk gebruiken. Daarentegen klinken er ook kritische geluiden van mensen die ‘dat hele AI’ maar spannend vinden. Hoe zit het met privacy? Wat gebeurt er met mijn data? Is de output van AI wel betrouwbaar? En wat doet AI met het milieu?
AI-geletterdheid wordt steeds belangrijker
Om goed te begrijpen wat AI wel en niet is, wat het voor je kan betekenen en hoe je er veilig mee omgaat, is het belangrijk om je te (laten) informeren. Sterker nog, vanaf 2 februari 2025 is de AI-verordening ingegaan. Die pleit voor AI-geletterdheid bij alle medewerkers die AI-systemen ontwerpen of gebruiken (bron: Digitale Overheid). Maar wat houdt AI-geletterdheid precies in?
Ten eerste is het belangrijk om onderscheid te maken tussen verschillende soorten systemen. Veel mensen kennen AI vooral door tools als ChatGPT, Copilot of Gemini. Dit zijn generatieve taalmodellen, ook wel Large Language Models (LLM) genoemd. LLM’s vallen onder generatieve AI: een AI-systeem dat iets voor jou kan maken. Generatieve AI kan niet alleen teksten genereren, maar ook bijvoorbeeld afbeeldingen maken (DALL-E, Midjourney) of muziek (Suno).
Hulp of hindernis?
Generatieve AI is handig en leuk om in te zetten in de onderwijspraktijk. Zo kan een taalmodel helpen bij differentiëren binnen een (bestaande) les, inspiratie bieden voor een thema, assisteren bij het reflecteren op situaties en je alvast een zetje in de goede richting geven bij het schrijven van een document. Gegenereerde afbeeldingen kunnen complexe concepten verduidelijken in de klas of de creativiteit van je leerlingen stimuleren. Een liedjesgenerator kun je op een toffe manier inzetten in je muziekonderwijs of bij multimedia-opdrachten.
Tegelijkertijd roept het werken met generatieve AI ethische vragen op. Welke informatie deel je met de tool? Veel gratis tools maken gebruik van jouw data om het systeem te trainen. Hoe zit het met AVG en privacy? Is het wel veilig om aan de slag te gaan met de tool? En hoe kan het dat de antwoorden soms de plank zo misslaan?
De output van een systeem is zo goed als de prompt (opdracht) die je ervoor schrijft. Hoe duidelijker en specifieker de prompt, hoe passender en bruikbaarder het resultaat zal zijn. Door te begrijpen hoe een AI-systeem werkt, kun je ook beter inschatten waarom het bepaalde antwoorden geeft. Met deze kennis en vaardigheden op zak, zou je kunnen gaan spreken van AI-geletterdheid.
Voorbij de basis
Generatieve AI is maar één van de vele soorten AI-systemen. Er zijn veel meer toepassingen waarin AI terugkomt. Kijk je verder in het klaslokaal, dan valt bijvoorbeeld de leerlingsoftware op. Steeds meer partijen bieden namelijk adaptieve software aan: systemen die zich automatisch aanpassen aan het niveau van de leerling. Scoort de leerling goed? Dan wordt het niveau een tandje lastiger. Vindt de leerling het nog ingewikkeld? Dan biedt het systeem extra herhaling of instructie.
Dit soort systemen zijn specifiek ontwikkeld voor het onderwijs. We noemen ze expertsystemen. Een belangrijke ethische vraag hierbij is: hoe ver willen we gaan in het uit handen geven van autonomie? Hier komt het principe van de Human in the Loop in beeld: de leerkracht blijft betrokken bij de beslissingen van het systeem, houdt toezicht en grijpt in wanneer dat nodig is. Zo blijft technologie een ondersteuning in plaats van een vervanging.
Technologie ondersteunt, leraar geeft leiding
Is AI de oplossing voor alles? En gaat AI het werk van leerkrachten overnemen? Het antwoord is wat ons betreft: nee, zeker niet. Tijdens een les AI die we gaven in groep 8 op een basisschool in Gelderland werd een leuke placemat gedeeld waarop de vraag stond: Zou je de juf of meester kunnen en willen vervangen door AI? Een aantal leerlingen zagen wel wat voordelen (“Dan kan ik áltijd vragen om extra uitleg” en “Dan ben ik véél sneller klaar met mijn opdrachten, want dan kan AI ze gewoon helpen maken”). Maar uiteindelijk was de conclusie eensgezind: een leraar voor de klas is onvervangbaar. Want wie zorgt er voor klassenmanagement? Wie plaatst de uitleg in de juiste context? Wie ziet het als het even niet lukt omdat je moe bent? En wie is er voor je als je verdrietig bent of ruzie hebt? Die menselijke rol kan geen AI-systeem overnemen. De leraar is, en blijft, onmisbaar!
Teambuilding en ICT
Studiedag op maat
Laat je team kennismaken met de mogelijkheden én grenzen van AI tijdens een studiedag op maat. Cloudwise organiseert inspirerende dagen waarin je samen met je team ontdekt wat AI is, hoe je het kunt inzetten in de klas en welke ethische vragen daarbij komen kijken. Met praktische workshops, ruimte voor dialoog en volop inspiratie.
Praktisch leren werken met AI in de klas
Bootcamp AI in het onderwijs
Wil jij AI écht begrijpen en toepassen in jouw klas? Ontdek hoe je AI kunt inzetten als krachtige assistent zonder de rol van de leraar te verliezen. Volg onze Bootcamp AI in het onderwijs en leer alles over ethiek, tools, prompten en scenario’s, met volop ruimte om direct te oefenen. Leer door te doen, krijg concrete handvatten en pas het direct toe in de les.