ICT-basisvaardigheden: het fundament voor digitale geletterdheid

In een maatschappij waarin technologie een steeds grotere rol speelt, is het van belang dat je als burger over voldoende basiskennis en -vaardigheden beschikt om je (digitaal) te kunnen redden. Als school speel je een belangrijke rol in het digitaal vaardiger maken van leerlingen. Maar hoe pak je dit aan?

Van basisbegrippen tot veiligheid
ICT-basisvaardigheden zijn veel breder dan vaak gedacht wordt. Onder basisvaardigheden verstaan we de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om met technologie om te gaan. Dit betekent dus niet alleen het leren werken met een tekstverwerker of presentatiesoftware, hoewel dit zeker een belangrijk onderdeel is. Je hebt bijvoorbeeld ook kennis nodig van computers, het internet en je moet het onderscheid kunnen maken tussen verschillende apparaten. We verdelen de ICT-basisvaardigheden onder in:

• Basisbegrip ICT – het kunnen benoemen van functies van digitale technologie met computers en computernetwerken.
• Infrastructuur – het kunnen benoemen, aansluiten en bedienen van hardware, het kunnen bedienen van verschillende apparaten en programma’s en het kunnen opslaan en toegankelijk maken van informatie.
• Standaardtoepassingen – het kunnen omgaan met programma’s voor tekstverwerking en presenteren, maar ook programma’s voor onder meer internetgebruik, beeldbewerking, samenwerking en betalingsverkeer.
• Veiligheid – op de hoogte zijn van en kunnen omgaan met beveiligings- en privacyaspecten in het kader van persoonlijke en financiële gegevens en de persoonlijke gezondheid. (SLO, 2022)

Fundament van het geheel
ICT-basisvaardigheden zijn zo belangrijk omdat ze een goede basis leggen voor de andere domeinen binnen digitale geletterdheid. Als je weet hoe computers werken, kun je ook leren denken als een computer (computational thinking) en kennis hebben van het internet helpt je bij het mediawijzer worden. Digitaal vaardige leerlingen kunnen dus niet zonder die ICT-basisvaardigheden.

Waar begin je?
Omdat er nog geen kerndoelen beschreven staan voor digitale geletterdheid ben je als school misschien zoekende naar wat je al kunt doen met je leerlingen. SLO heeft al wel inhoudslijnen met aanbodsdoelen voor alle domeinen van digitale geletterdheid beschreven. Binnenkort verschijnt hiervan een nieuwe versie. Deze aanbodsdoelen geven je al een goed beeld van wat je per fase (onder-, midden- en bovenbouw en ook onderbouw VO) van leerlingen kunt verwachten.

Vanuit deze inhoudslijnen de vertaalslag naar praktische activiteiten maken, is sneller gedaan dan je denkt! Als kleuters aan de slag gaan met educatieve software oefenen zij al hun basisvaardigheden. Ze leren hoe ze software opstarten en afsluiten en waarschijnlijk moeten zij ook inloggen, bijvoorbeeld door middel van de QR- of plaatjesinlog van COOL. Van leerlingen in de bovenbouw wordt vaak al verwacht dat zij een spreekbeurt of werkstuk maken. Hiermee oefenen zij ook het werken met presentatiesoftware of een tekstverwerker.

Weinig tijd? Niet stapelen, maar vervangen
Het lesrooster zit al erg vol en een grote zorg bij scholen is dan ook dat zij veel tijd vrij moeten maken voor digitale geletterdheid. Het werken aan ICT-basisvaardigheden leent zich er uitstekend voor om te integreren met andere vakken, tijdens projectweken of thema’s.

• ICT-basisvaardigheden gaan niet alleen om het werken met een digitaal apparaat. In gesprek gaan met kleuters over verschillende digitale apparaten (een smartphone, laptop en een tablet) is daarom al een goed begin.
• Veel kinderen kunnen al goed swipen, dus het leren bedienen van een muis en toetsenbord op jonge leeftijd valt ook onder basisvaardigheden. Hebben je kleuters een toetsenbord wel eens goed bekeken? Wat betekenen al die toetsen? Je ziet letters, tekens en allerlei speciale toetsen.
• Ga met leerlingen in de onderbouw in gesprek over het internet. De Digidoener ‘De winkel op internet’ is een mooi voorbeeld welke je direct kunt gebruiken. Leuk om te combineren met een speelhoek in de klas.
• Combineer taal en ICT-basisvaardigheden met elkaar. Het werken met een tekstverwerker kun je vaker toepassen dan je denkt! Een verhaal schrijven wordt een verhaal typen. Een leerling kan er direct een afbeelding bij zoeken op internet en toevoegen aan het verhaal. Op de Wikiwijs-pagina ‘App Noot Muis’ vind je van veel lesmethodes uitgewerkte taallessen waarin de verbinding tussen taal en digitale geletterdheid is gemaakt.
• Breng opdrachten als het maken van een werkstuk of spreekbeurt naar een hoger niveau door leerlingen zelf een applicatie te laten kiezen om hun werk in te maken. Zo kunnen zij bijvoorbeeld kiezen voor een andere manier van een presentatie maken, bijvoorbeeld in Microsoft Sway. Of zij kunnen hun werkstuk in Google Sites maken en publiceren.